Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045 đã chỉ ra nhiều vấn đề cốt lõi đang kìm hãm phát triển ngành năng lượng. Những bất cập này không chỉ làm chậm tiến độ các dự án điện mà còn ảnh hưởng tới an ninh năng lượng, phát triển kinh tế — xã hội và năng lực ứng phó biến đổi khí hậu của đất nước.
Những rào cản lớn được nhận diện
Nghị quyết nêu rõ một số điểm nghẽn cơ bản của ngành:
- Tiến độ nhiều dự án điện còn chậm, dẫn tới thiếu hụt nguồn cung cho nền kinh tế.
- Phụ thuộc nguồn cung nhập khẩu—đặc biệt với nhiên liệu cho các nhà máy nhiệt điện.
- Hạ tầng năng lượng thiếu và chưa đồng bộ, từ lưới truyền tải đến kho bãi, cảng và kết nối logistics.
- Thị trường năng lượng phát triển chưa đồng bộ, cạnh tranh chưa lành mạnh, cơ chế vận hành bất cập.
- Chính sách giá năng lượng chưa phù hợp với cơ chế thị trường, vẫn tồn tại cơ chế bù chéo giá điện cho một số nhóm khách hàng.
Nguyên nhân sâu xa, theo Nghị quyết, là do nhận thức chưa đầy đủ về vai trò chiến lược của ngành năng lượng trong phát triển kinh tế — xã hội, quốc phòng — an ninh và ứng phó khí hậu. Bên cạnh đó, chính sách, pháp luật về năng lượng vẫn còn nhiều lỗ hổng, sửa đổi, bổ sung chậm và tổ chức thực hiện thiếu đồng bộ.
Vấn đề quy hoạch và chính sách: chậm, phức tạp, dễ gây nhiễu loạn
Nghị quyết còn nhấn mạnh việc quy hoạch điều chỉnh thiếu linh hoạt, chưa bắt kịp thực tế. Công tác chỉ đạo, tổ chức thực hiện chính sách chưa quyết liệt và thiếu biện pháp quản trị rủi ro. Ngoài ra, ứng dụng khoa học — công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong ngành năng lượng chưa tạo được đột phá.
Thực tế minh họa rõ điều này: quá trình lập, ban hành và điều chỉnh Quy hoạch Phát triển Điện lực quốc gia (Quy hoạch Điện) mất nhiều thời gian, phải trải qua nhiều lần chỉnh sửa, bổ sung để phù hợp với thực tiễn và nhà đầu tư. Quy trình pháp lý và các văn bản hướng dẫn kéo dài khiến nhà đầu tư gặp khó khi triển khai dự án nhanh chóng.
Ví dụ điển hình: từ Quy hoạch đến văn bản hướng dẫn
Để một dự án điện triển khai được nhanh, nhà đầu tư phải tuân thủ không chỉ Quy hoạch mà còn Luật Điện lực và các nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành. Sau khi Luật Điện lực mới được thông qua (ngày 30/11/2024) và có hiệu lực từ 1/2/2025, Bộ Công Thương đã ban hành nhiều nghị định hướng dẫn như Nghị định 56/2025, 57/2025, 58/2025, 61/2025. Tuy nhiên, sự nhiều mặt của văn bản và việc phải tiếp tục sửa đổi — trong đó có kế hoạch chỉnh sửa bốn nghị định vừa ban hành — cho thấy quá trình hoàn thiện khung pháp lý vẫn đang trong giai đoạn thích ứng.
Hệ quả: nhà đầu tư chần chừ, nguồn điện mới về chậm
Kết quả dễ thấy là nhà đầu tư chưa thể triển khai dự án nhanh như kỳ vọng, vì phải chờ quy định rõ ràng, thủ tục đồng bộ và điều kiện đầu tư ổn định. Điều này dẫn đến khó tăng nhanh công suất nguồn điện mới, từ đó ảnh hưởng trực tiếp tới mục tiêu bảo đảm điện cho phát triển kinh tế — xã hội.
Giải pháp theo hướng thực dụng: đổi mới tư duy và con người quản lý
Bài học rút ra là cần đổi mới tư duy quản lý nhà nước và nâng cao năng lực con người trong công tác tham mưu, xây dựng chính sách. Cụ thể:
- Thiết kế chính sách dài hạn, minh bạch, ổn định, đủ linh hoạt để ứng phó thay đổi công nghệ và thị trường.
- Đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian thẩm định, tạo thuận lợi cho nhà đầu tư có năng lực tài chính — kỹ thuật.
- Tăng cường ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong quản lý quy hoạch, giám sát dự án và vận hành hệ thống.
- Củng cố cơ chế thị trường, điều chỉnh giá điện theo chi phí thực tế, minh bạch và công bằng.
- Tập trung kiểm tra, giám sát, quản trị rủi ro một cách chủ động và toàn diện.
Kết luận: chính sách đúng, con người sát việc — an ninh năng lượng sẽ được củng cố
Ngành điện — vốn là một lĩnh vực kỹ thuật, tốn vốn và phức tạp — cần một khung pháp lý rõ ràng, đội ngũ quản lý chuyên sâu và cơ chế vận hành linh hoạt để khai thác tối đa tiềm năng. Nếu nhận diện vấn đề đã đúng như Nghị quyết 70-NQ/TW chỉ ra và thực thi kịp thời các giải pháp cụ thể, Việt Nam có thể đạt được mục tiêu cấp điện liên tục, an toàn, ổn định với giá hợp lý, góp phần vững chắc vào an ninh năng lượng quốc gia và phát triển bền vững trong giai đoạn tới.