Ngày 4/2, Trung Quốc đã công bố áp dụng các mức thuế mới đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ, nhằm đáp trả các biện pháp thuế quan gần đây của Washington đối với hàng hóa Trung Quốc.
Động thái này làm dấy lên lo ngại về sự tái bùng phát của cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, bất chấp việc Tổng thống Donald Trump đưa ra nhượng bộ với Mexico và Canada.
Biện pháp thuế quan mới của Mỹ áp dụng mức thuế bổ sung 10% đối với toàn bộ hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, bắt đầu có hiệu lực từ 12h01 sáng (giờ miền Đông) ngày 4/2 (tương đương 05h01 GMT).
Chỉ trong vòng vài phút sau đó, Bộ Tài chính Trung Quốc thông báo áp thuế 15% đối với mặt hàng than đá và khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Mỹ, cùng với mức thuế 10% dành cho dầu thô, thiết bị nông nghiệp và một số dòng xe ô tô. Các mức thuế này sẽ được áp dụng từ ngày 10/2. Song song đó, Trung Quốc khởi động cuộc điều tra chống độc quyền nhắm vào Google thuộc tập đoàn Alphabet Inc và đưa các công ty Mỹ như PVH Corp (công ty mẹ của Calvin Klein) cùng Illumina vào danh sách không đáng tin cậy.
Trung Quốc cũng công bố các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với các kim loại quan trọng như vonfram, telua, molypden, bitmut và indi nhằm bảo vệ lợi ích an ninh quốc gia. Đây là các nguyên liệu chiến lược trong lĩnh vực công nghệ cao và năng lượng sạch mà Trung Quốc đang chiếm ưu thế nguồn cung toàn cầu.
Trong khi đó, vào ngày 3/2, Tổng thống Donald Trump quyết định hoãn kế hoạch áp thuế 25% lên hàng hóa từ Mexico và Canada, gia hạn thêm 30 ngày để đàm phán đổi lấy những cam kết mới về kiểm soát biên giới và hợp tác thực thi pháp luật từ hai quốc gia láng giềng. Tuy nhiên, Trung Quốc không nhận được sự nhượng bộ tương tự.
Cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc từng bùng nổ vào năm 2018 dưới thời Tổng thống Trump, kéo dài suốt hai năm với hàng trăm tỷ USD hàng hóa bị áp thuế trả đũa, gây gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu và tác động tiêu cực đến kinh tế thế giới.
Theo báo cáo từ Oxford Economics, căng thẳng hiện nay mới chỉ là khởi đầu và nguy cơ gia tăng thuế quan trong tương lai vẫn rất cao. Tổ chức này cũng hạ dự báo tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc do lo ngại tác động từ các chính sách thương mại mới của Mỹ.
Tổng thống Trump tiếp tục nhấn mạnh khả năng tăng thêm thuế đối với Trung Quốc nếu nước này không kiểm soát hiệu quả việc buôn lậu fentanyl vào Mỹ. Mặc dù dầu thô Mỹ chỉ chiếm 1,7% tổng kim ngạch nhập khẩu của Trung Quốc năm ngoái (khoảng 6 tỷ USD), các biện pháp thuế quan mới có thể làm gia tăng căng thẳng thương mại.
Trên thị trường tài chính, chứng khoán Hồng Kông thu hẹp đà tăng sau thông báo của Trung Quốc, trong khi đồng USD tăng giá còn đồng Nhân dân tệ và đô la Úc đều giảm.
Không giống như Mexico và Canada, đàm phán giữa Mỹ và Trung Quốc gặp nhiều trở ngại do các yêu cầu khắt khe từ chính quyền Trump. Ông Gary Ng, chuyên gia kinh tế cấp cao tại Natixis (Hồng Kông), cho rằng ngay cả khi đạt được một số thỏa thuận, việc sử dụng thuế quan như công cụ gây sức ép vẫn sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến thị trường trong năm nay.
Về phía Canada và Mexico, lãnh đạo hai nước đã nhất trí tăng cường kiểm soát biên giới theo yêu cầu của Mỹ để tránh bị áp thuế 25%. Canada cam kết triển khai công nghệ và nhân lực mới tại biên giới Mỹ, đồng thời hợp tác chống tội phạm có tổ chức. Mexico cũng tăng cường lực lượng Vệ binh Quốc gia ở biên giới phía Bắc để ngăn chặn nhập cư bất hợp pháp và buôn lậu ma túy.
Tổng thống Trump bày tỏ sự hài lòng với kết quả đạt được với Mexico và Canada, nhấn mạnh đây là bước đi cần thiết để bảo vệ an ninh quốc gia và thúc đẩy nền kinh tế nội địa. Tuy nhiên, ông cũng ám chỉ khả năng nhắm tới Liên minh châu Âu (EU) cho các biện pháp thuế quan tiếp theo, dù chưa xác định thời điểm cụ thể.
Trong bối cảnh này, EU tuyên bố sẵn sàng đáp trả nếu Mỹ áp đặt thuế mới, đồng thời kêu gọi đối thoại để giảm căng thẳng. Đáng chú ý, Anh – quốc gia đã rời EU vào năm 2020 – có thể được miễn các biện pháp thuế quan mới từ Mỹ.
Tổng thống Trump thừa nhận các mức thuế có thể gây khó khăn ngắn hạn cho người tiêu dùng Mỹ nhưng khẳng định đây là chiến lược cần thiết để kiểm soát nhập cư, chống buôn bán ma túy và bảo vệ các ngành công nghiệp trong nước.