Tăng trưởng GDP đặt ra thách thức mới cho ngành điện

Với mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 8% vào năm 2025 và hướng đến mức hai con số trong giai đoạn 2026 – 2030, Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp bách phải bổ sung từ 8.000 đến 10.000 MW điện mỗi năm. Đây là áp lực lớn cho toàn ngành điện trong việc mở rộng nguồn cung và cơ sở hạ tầng điện lực.

Vingroup dẫn đầu làn sóng đầu tư quy mô lớn

Một trong những động thái mạnh mẽ nhất đến từ Vingroup khi tập đoàn này đề xuất đầu tư hơn 25.500 MW điện năng lượng tái tạo trị giá 25-30 tỷ USD và thêm 5.000 MW điện khí LNG trị giá khoảng 5,5 tỷ USD trong giai đoạn 2025–2030. Không dừng lại ở đó, từ năm 2031–2035, họ còn dự kiến đầu tư tiếp 27.000 MW.

Đề xuất quy mô lớn này thu hút sự chú ý đặc biệt của dư luận và giới chuyên gia, đặt ra kỳ vọng tạo đột phá trong việc thu hút vốn tư nhân vào ngành điện.

Cần chính sách đồng bộ để thu hút đầu tư

Theo ông Trần Anh Thái, Phó Tổng giám đốc Công ty cổ phần ATS, để thu hút nhiều hơn các nhà đầu tư, nhà nước cần cải thiện đồng bộ về chính sách và thể chế. Bởi đầu tư vào điện lực là lĩnh vực dài hạn, đòi hỏi chi phí cao, thời gian hoàn vốn chậm. Ngoài ra, cần chú trọng phát triển nguồn nhân lực, lựa chọn công nghệ hiệu quả và khả năng huy động tài chính linh hoạt.

Ông Thái cũng nhấn mạnh bài học từ UAE, nơi đã vận hành trang trại điện mặt trời công suất 2 GW với giá bán chỉ 1,32 UScent/kWh, đồng thời xây dựng hệ thống lưu trữ năng lượng để đảm bảo công suất 1 GW suốt 24 giờ.

Học từ UAE: Giá điện thấp nhưng hiệu quả cao

Mặc dù các thiết bị điện mặt trời tại UAE cũng chủ yếu nhập từ Trung Quốc như tại Việt Nam, chi phí lao động và vật liệu địa phương cao hơn đáng kể. Tuy nhiên, họ vẫn đạt mức giá điện thấp. Điều này đặt ra câu hỏi cho Việt Nam: điều gì tạo nên mức giá ấn tượng đó, và chúng ta cần làm gì để đạt được điều tương tự?

Nhu cầu vốn khổng lồ đến năm 2030

Theo Dự thảo Chiến lược phát triển ngành điện Việt Nam đến 2030, tầm nhìn 2050, tổng vốn đầu tư cho ngành điện giai đoạn 2026–2030 theo kịch bản tăng trưởng GDP 7–8% cần khoảng 136,3 tỷ USD, tương đương 27,3 tỷ USD/năm. Nếu GDP tăng cao hơn, con số này có thể lên tới 36,5 – 40,7 tỷ USD/năm.

Chính sách FIT hết hiệu lực, đầu tư gặp khó khăn

Trong giai đoạn 2017–2020, ngành điện từng thu hút 13 tỷ USD chủ yếu nhờ chính sách giá FIT hấp dẫn. Tuy nhiên, hiện nay, khi cơ chế FIT không còn, các dự án phải đàm phán giá theo khung mới ban hành từ tháng 1/2023. Đến nay, nhiều dự án vẫn chưa thể ký hợp đồng mua bán điện (PPA), khiến quá trình triển khai bị đình trệ.

PPA – Chìa khóa trong thu xếp tài chính dự án

Việc Chính phủ không còn bảo lãnh vay vốn cho các dự án điện lớn khiến PPA trở thành tài liệu quan trọng để thu hút vốn. Tuy nhiên, khi bên mua không cam kết sản lượng thanh toán như kỳ vọng, các tổ chức tài chính đánh giá rủi ro dòng tiền tăng cao, dẫn đến chi phí vay lớn, làm chậm tiến độ thực hiện dự án.

Nguồn vốn quốc tế vấp phải nhiều rào cản

Thêm vào đó, thủ tục vay vốn ODA, vốn ưu đãi hay tự vay tự trả đều đang gặp trở ngại lớn, đặc biệt với doanh nghiệp nhà nước như EVN. Hệ số tín nhiệm thấp cũng khiến họ khó tiếp cận vốn dài hạn với lãi suất tốt từ các tổ chức quốc tế.