Nghị định 242/2025/NĐ-CP: Động lực mới cho sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi

Hoàn thiện khung pháp lý cho dự án trọng điểm

Ngày 3/10, Bộ Tài chính đã tổ chức Hội thảo phổ biến Nghị định số 242/2025/NĐ-CP về quản lý và sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài. Đây được xem là một bước tiến lớn trong việc cắt giảm thủ tục, rút ngắn thời gian triển khai dự án và tăng cường phân cấp cho địa phương.

Điểm nhấn quan trọng của nghị định lần này là bổ sung dự án đầu tư công đặc biệt, chương trình dự án lớn, trọng điểm có khả năng xoay chuyển tình thế, chuyển đổi trạng thái vào nhóm đối tượng ưu tiên sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi.

Ông Nguyễn Quốc Phương, Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Kinh tế đối ngoại (Bộ Tài chính) phát biểu tại Hội thảo.

TP.HCM kỳ vọng nguồn vốn ODA

Ông Lê Hữu Thái, Phó trưởng phòng phụ trách Phòng Kế hoạch Đầu tư (Ban giao thông TP.HCM), chia sẻ bên lề hội thảo rằng thành phố hiện đang cần một lượng vốn rất lớn để phát triển hạ tầng giao thông. Trong đó, ODA là nguồn lực quan trọng.

Trước đây, TP.HCM đã khai thác hiệu quả vốn ODA cho nhiều công trình lớn như:

Đại lộ Đông – Tây
Tuyến metro số 1
Dự án cải thiện môi trường nước giai đoạn 1 và 2

Tuy nhiên, quá trình vay, quản lý và sử dụng vốn ODA còn nhiều vướng mắc, nhất là sự “lệch pha” giữa quy định của nhà tài trợ và pháp luật trong nước. Điều này khiến tiến độ một số dự án bị chậm.

Việc ban hành Nghị định 242/2025/NĐ-CP được đánh giá là kịp thời và cần thiết, góp phần tháo gỡ khó khăn, đồng thời tạo hành lang pháp lý thông thoáng hơn cho TP.HCM và các địa phương.

Điểm mới trong thủ tục và phân cấp

Theo ông Thái, nghị định đã mang lại nhiều đổi mới quan trọng:

Bỏ thủ tục đề xuất dự án trong khâu chuẩn bị vốn đầu tư, rút ngắn được từ 6 tháng đến 1 năm.
Thời gian thẩm định dự án được rút ngắn đáng kể.
Phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho các địa phương trong việc lập, điều chỉnh và triển khai dự án.

Nhờ vậy, quá trình chuẩn bị và triển khai dự án được trôi chảy, nhanh gọn và chủ động hơn.

ADB đánh giá tích cực

Ông Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia Kinh tế trưởng Văn phòng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam, cho rằng Nghị định 242 là bước tiến quan trọng trong đơn giản hóa thủ tục với các dự án vốn ODA.

Ông Hùng đánh giá cao sự chủ động của Bộ Tài chính khi xây dựng nghị định với sự tham vấn rộng rãi từ các nhà tài trợ. Theo ông, một số tác động tích cực đã có thể thấy ngay:

Địa phương được phân cấp mạnh hơn, chủ động phê duyệt nội dung thuộc thẩm quyền.
Quản lý dự án tinh gọn, các quy trình điều chỉnh trở nên linh hoạt và nhanh chóng.
Thời gian chuẩn bị dự án giữa ADB và các cơ quan chủ quản sẽ được đẩy nhanh hơn.

Tuy vậy, ông cũng lưu ý rằng Nghị định 242 vẫn chịu sự chi phối của nhiều luật khác nhau, nên cần tiếp tục sửa đổi, đặc biệt liên quan đến thỏa thuận quốc tế.

ADB hiện đang phối hợp cùng TP.HCM chuẩn bị hai dự án kiểm soát thoát lũ đô thị quy mô lớn, và kỳ vọng với Nghị định 242, tiến độ sẽ được thúc đẩy mạnh mẽ hơn.

Nghị định số 242/2025/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý và sử dụng vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài được đánh giá là giảm bớt thủ tục, rút ngắn thời gian thực hiện dự án. Ảnh: Lê Toàn.

4 định hướng cốt lõi của Nghị định 242

Ông Nguyễn Quốc Phương, Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Kinh tế đối ngoại (Bộ Tài chính), cho biết Nghị định 242 tập trung vào 4 định hướng chính:

Hoàn thiện khung pháp lý – Bảo đảm đồng bộ với hệ thống luật hiện hành, hài hòa với thông lệ quốc tế.
Cải cách thủ tục hành chính – Đơn giản hóa quy trình, rút ngắn thời gian phê duyệt và triển khai.
Phân cấp, phân quyền rõ ràng – Trao thêm quyền chủ động cho các Bộ, ngành, địa phương gắn với trách nhiệm giải trình minh bạch.
Cơ chế tháo gỡ vướng mắc – Hỗ trợ doanh nghiệp nhà nước, đơn vị thực hiện dự án, đồng thời khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân.

Với định hướng này, Việt Nam có thể chủ động, linh hoạt hơn trong tiếp cận vốn quốc tế và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

Bổ sung đối tượng ưu tiên và mở rộng cho tư nhân

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Trưởng phòng Phòng Quản lý nợ và hợp tác tài chính – kinh tế với các tổ chức đa phương (Bộ Tài chính), cho biết Nghị định 242 đã bổ sung thêm các nhóm ưu tiên sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi, gồm:

Dự án trong khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.
Dự án đầu tư công đặc biệt, chương trình trọng điểm có tính xoay chuyển tình thế.
Các trường hợp ưu tiên khác do Thủ tướng Chính phủ quyết định.

Đáng chú ý, nghị định cũng mở ra cơ chế để khu vực tư nhân tiếp cận vốn ODA và vốn vay ưu đãi nếu thực hiện nhiệm vụ hoặc dự án đầu tư công theo giao của Nhà nước.

Cắt giảm thủ tục và trao quyền quyết định

Một loạt thay đổi trong nghị định giúp quá trình triển khai dự án nhanh và minh bạch hơn:

Cắt giảm thủ tục, rút ngắn thời gian chuẩn bị.
Phân cấp quyết định chủ trương đầu tư đối với các dự án nhóm A cho Bộ, ngành và địa phương.
Cơ quan chủ quản được quyết định sử dụng vốn dư và điều chỉnh dự án vay lại vốn ODA.
Bổ sung quy định xử lý tài sản, trang thiết bị do nhà tài trợ bàn giao để bảo đảm minh bạch.
Có điều khoản chuyển tiếp đối với hỗ trợ ngân sách có mục tiêu.
Đơn giản hóa cơ chế sử dụng vốn viện trợ không hoàn lại.

Những điểm mới này được kỳ vọng sẽ thúc đẩy tiến độ đầu tư công, đồng thời nâng cao hiệu quả trong quản lý vốn vay quốc tế.

Kết luận

Nghị định 242/2025/NĐ-CP không chỉ là văn bản pháp lý mà còn là bước ngoặt quan trọng trong quản lý và sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi. Với những đổi mới về thủ tục, phân cấp và cơ chế mở rộng cho khu vực tư nhân, nghị định này sẽ giúp Việt Nam tăng tốc phát triển hạ tầng, cải thiện quản trị vốn đầu tư công và tạo điều kiện thuận lợi để thu hút nguồn lực quốc tế.